BAA MANYIKAPI KATIKO ADO URANG AWAK ‘NAN SASEK’
Katiko mandanga ado urang Minang nan batuka agamo, nan manjadi kapia atau kalua dari agamo Islam, manggaritih biasono ati awak. Taraso tacoreng rasono arang di kanyian awak. Awak urang Minang, dikatahui urang identik jo Islam. Tapi kalau kanyataanno ado urang Minang nan murtad, nan masuak agamo lain, nan jadi kapia, baa saharusno awak mamahami kanyataanko.
Allah Ta'ala mangecek-an bahaso sia sajo nan ditunjuk-i Allah hatino mako indak ado sia juo nan ka talok manyasek-an no doh. Sabaliakno sia sajo nan dipabiaan sasek dek Allah indak sia nan ka dapek manunjuk-ino doh. Man yaHdiLlaHi falaa mudhillalaHu, wa man yudhlilHu fa laa HaadiyalaHu. Kalau baitu baa jano awak? Pasif sajo awak lai? Bialah nak di pamasuak-masuak-an Allah sajo awak ko isuak kamaa nan katuju dek Tuhan Allah? Indak pulo baitu. Awak di agiah baka, diagiah utak, diagiah hati jo parasaan. Contoh-contoh dari Allah untuk mayakini kabanaran nan datang dari Allah sabana banyak. Musti awak bausaho untuak mancari sarato mamahami ayat-ayat Allah itu jo mampagunoan aka budi awak. Allah itu Maha Tungga. Urang mangecek-an Allah itu banyak. Cubolah pikia jo aka awak. Lai kamungkin masuak diaka awak bahaso Allah tu basarikat? Alam rayoko diciptaan Allah sajak maso alun baralun, antah bara milyar tahun nan lapeh manuruik ukuran jo etongan manusia. Allah sandiri, indak basarikat jo sia-sia dalam manciptaan alam rayo salaweh langik balapih-lapihtu, lalu ado urang mangecek-an kudian-kudianko, sajak sakian ribu tahun nan lapeh Allah alah basarikaik. Allah baranak. Cubolah pikia jo aka awak lai ka amuah masuak nan sarupo itu di aka?
Tapi baliak pulo baliak. Memang iyo ado urang nan dijadian Allah tatutuik pintu hatino kapado kabanaran nan datang dari Allah. Memang Allah mawahyukan ka sabagian manusia sainggo manusia itu dakek ka katakwaan. Sabaliakno ado nan Allah mambiaanno dakek kapado ka kafiran, kabodohan, kafasikan. Fa alHamaHa fujuuraHa wa taqwaaHa (Maka Dia mengilhamkan jiwa itu kefasikan dan ketakwaannya). (Asy Syams (91) ayat 8). Ado sajo manggaribiak dihati manusia itu nak babuek baiak atau babuek jahek. Ado sajo taruih sarupo itu. Tapi ado manusia nan bisa manguasoi garak hati cakotu. Ado nan mampu mangalahkan garak hati kapado kafasikan sainggo indak jadi babuek fasik. Tapi ado pulo nan indak mampu mangarajoan sasuai jo garak hati untuk babuek kabaiak-an. Itulah manusia.
Dan dilua pado itu, indak bisa awak mangalompok-an manusiako sasuai jo suku jo bangsono kadalam ciek kategori sajo. Indak bisa awak mangecek-an kasadoan urang Arab adolah urang-urang bariman. Kasadoan urang Minang adolah urang-urang Islam nan elok. Indak bisa. Baitu pulo sabaliakno kasadoan urang asli Eropah adolah urang kapia sansai sajo. Kasadoan urang Batak Toba urang Kristen sansai sajo. Indak bisa.
Indak bisa juo awak mangecek-an urang dipasakitaran urang alim pasti alim kasadoanno. Anak Buya pasti urang siak kasadoanno. Indak bisa, alah diagiah contoh dek Tuhan Allah. Alah kajadi anak dari Nabi Nuh, nan banamo Kan'an. Tanyato ingkarno. Tanyato kafir, manulakno kapado kabanaran nan datang dari Allah malalui ayahno sandiri nan adolah Nabi Allah. Baitu pulo istri baliau Nabi Nuh, baitu pulo istri nabi Luth. Kalau Allah ka mampabiyaan urang-urang tu jatuah ka dalam kafasikan, indak surang juo urang nan dapek manunjuaki- mareka doh.
Tarakhir, baa awak manyikapi kalau alah ado urang awak nan tanyato dipabiyaan sasek dek Tuhan Allah. Alah manjadi kapiano, pindah kaagamo lain. Atau bahkan dulu manjadi atheis no indak picayao jo kabaradoan Allah. Atau kini manjadi fasiak no, manjadi urang jaekno.
Manyikapi kalau tajadi nan sarupo itu adolah jo dakwah baliak. Sampaian dakwah, kanaan baliak urang-urang tu jo kamampuan nan ado di awak. Katiko awak mancaliak kamungkaran, antah itu barupo kamurtadan, kafasikan, atau nan lain-lainno, nan paliang elok di cegah jo tangan. Kalau indak talok jo tangan sampaian jo lisan. Kalau indak juo talok diawak mangarajoan jo lisan, tolong jo doa dalam hati, walaupun iko adolah nan salamah-lamah iman, kecek Nabi Muhammad.
Dan nan labiah utamu bana, bausaho taruih manaruih mamaliaro iman awak masiang-masiang saelok-elokno. Sudah itu iman kaluarga wak. Sudahtu iman kaum famili awak, urang sakampuang awak.
Kudian sakali, alah barusaho awak, tatap juo no ingkar. Tatap juo no kapia, tatap juono pasiak. Buliah awak manjago jarak jo bateh nan tageh jo urang-urang sarupo itu lai. Indak jadi dunsanak awak no lai. Indak jadi karik awak no lai. Iko sasuai pulo jo firman Allah. Katiko Nabi Nuh mangaluah ka Allah, 'Itu nan sadang hanyuik di londong ayia bah itu adolah anak ambo ya Allah. Kecek Allah, indak, awakno bukanlah anggota kaluarga angkau (lai). Bacolah di surek Huud, surek 11 ayat 45 - 46.
Mudah-mudahan bamanfaat.
*****
Tuesday, November 24, 2009
Monday, November 23, 2009
Imbauan
IMBAUAN
Baa mangko rancak juo nan di urang pado nan punyo awak??!!
Kapatang-kapatangko awak alah mampaotakan pakaro namo urang awak. Banyak namo-namo nan dipagunoan urang awak nan ka-barat-barat-an, atau iyo bana namo urang barat, walaupun nampak bana pulo di awak nan bahaso namoko indak bapangaruah bagai ka kayakinan urang awak doh.
Kini awak aliah saketek kaji, yoitu pakaro imbau-an atau panggilan. Di generasi awak kini, nan baumua 40 taunan plus mungkin indak ado nan indak panah diimbau ‘oom’ kalau nan laki-laki, atau ‘tante’ kalau nan padusi. ‘Oom’ jo ‘tante’ ko nan barasa dari bahaso Bulando jauah labiah tapakai dari pado bahaso awak nan sabanano jauah labiah langkok. Panggilan untuak urang nan biaso diimbau caro kini jo ‘oom’ atau ‘tante’ ko banyak bana variasino di bahaso awak dan manunjuak-an pulo posisi urang tu masiang-masiang. Cubolah awak caliak.
Dunsanak apak awak nan laki-laki biasono diimbau pulo jo panggilan ‘pak’ (apak). Nan labiah tuo dari apak awak bana diimbau ‘pak tuo’. Kalau nan ketek pado apak awak diimbau ‘pak etek’. Kalau apak awak banyak badunsanak laki-laki, misalno limo urang laki-laki, apak awak nan nomor tigo atau nan paliang tangah, mako panggilan tadi biasono manjadi ‘pak tuo’ untuak dunsanak baliau nan paliang tuo, sudah itu ‘pak tangah’, sudah itu ‘pak etek’ untuak adiak nan dibawah baliau bana, sarato ‘pak uncu’ untuak adiak baliau nan paliang ketek.
Untuak dunsanak amak awak nan laki-laki ampia sarupo itu pulo, hanyo diimbau jo mamak atau ‘mak’. Biasono mamak awak nan paliang tuo (dunsanak laki-laki amak awak nan paliang tuo) indak di imbau ‘mak tuo’ tapi ‘mak gadang’. Sudah itu baru ado pulo ‘mak tangah’ , ‘mak etek’ sarato ‘mak uncu’.
Untuak dunsanak padusi dari apak atau amak awak biasono dipakai imbauan nan sarupo sajo, ‘mak tuo’ kalau nan labiah tuo dari amak atau apak awak, mak tangah (mak ngah), sudah itu ‘etek’ untuak nan labiah mudo, dan tarakhir ‘uncu’ untuak adiak baliau nan paliang ketek.
Binyi mamak biasono diimbau ‘mintuo’. Suami ‘mak tuo’ di imbau ‘pak tuo’, suami ‘etek’ diimbau ‘pak etek’. Disiko biasono ukuran umua indak salalu tapakai sabagai pambandiang. Walaupun nan diimbautu labiah mudo dari amak awak, tapi dek baliau binyi ‘pak tuo’ awak mako awak imbau juo ‘mak tuo’.
Itu panggilan ka ateh, ka generasi urang tuo awak. Kalau panggilan ka nan sa generasi tapi nan labiah tuo, nan laki-laki biasono diimbau uda, atau udo, atau tuan, atau uwan, atau ambo, atau ajo. Ado juo panggilan kakak walaupun agak jarang. Ka nan padusi panggilan nan umum adolah uni, atau uniang atau kak (kakak). Panggilan ka nan labiah tuo sarupoko ba bedo di ciek tampek jo tampek lain. Uda jo uni biasono labiah ’universal’ di masyarakaik Minang. Uwan, ajo, ambo, udo, uniang labiah ’lokal’ saumpamo ajo biasono di Piaman, uwan di daerah ’pek ten’ Payokumbuah.
Ado pulo panggilan nan agak unik. Dek saisuak urang badunsanak banyak, dek inyiak-inyiak awak banyak binyi baliau, sainggo ado anak dari dunsanak nan paliang tuo labiah tuo umuano dari anak nan paliang mudo. Baa jano maimbau anak kakak no nan paliang tuo tu, nan umuano labiah tuo pulo dari no? Panggilanno biasono ’anak gadang’ atau disingkek ’nak dang’. Samantaro si anak gadang, tatap maimbau etek atau mak etek ka adiak dari amakno nan paliang ketek ko.
Dek bakarik kirabaik alah balego-lego, ado nan kawin jo tingkatan etekno atau tingkatan mamakno. Sabalun jadi suami istri, di dalam lingkaran ka karabatan, si calon suami sapatuikno ba etek ka calon binyino. Atau si calon istri patuikno maimbau pak etek ka calon suamino. Sasudah mareka resmi manjadi pasangan suami istri, karik kirabaik nan lain tatap juo jo panggilan asli sarupo samulo. Mako acok tadanga urang maimbau ’uda’ ka surang laki-laki tapi ba’etek’ ka binyino. Atau maimbau ’pak etek’ ka nan laki-laki tapi ba’uni’ ka binyino. Nan labiah heboh pulo katiko pasanganko baranak. Anak-anak ko maimbau ’mamak’ dek iyo ka jalan adiak laki-laki dari amakno, tapi urang nan samo samustino diimbau uda dek sakaligus ka jalan kamanakan dari apakno. Mako jalan kompromi kasudahanno diimbaulah ’mak tuan’. Aratino ’mamak’ iyo, ’tuan’ pun iyo.
Panggilan atau imbauan nan banyak macam no di nagari awakko labiah kayo dari pado di urang Jawa. Di sinan baiak dunsanak dari apak ataupun dari amak samo-samo diimbau sajo ‘pak de’ kalau nan labiah tuo dari apak atau amak awak, atau ‘pak lik’ kalau nan labiah mudo. Tapi itulah, panggilan nan sarupo itu alah samakin ditinggaan urang pulo. Kini ka ateh - ka bawah, ka suok - ka kida alah baimbau ‘oom jo tante’ sain lai.
*****
Baa mangko rancak juo nan di urang pado nan punyo awak??!!
Kapatang-kapatangko awak alah mampaotakan pakaro namo urang awak. Banyak namo-namo nan dipagunoan urang awak nan ka-barat-barat-an, atau iyo bana namo urang barat, walaupun nampak bana pulo di awak nan bahaso namoko indak bapangaruah bagai ka kayakinan urang awak doh.
Kini awak aliah saketek kaji, yoitu pakaro imbau-an atau panggilan. Di generasi awak kini, nan baumua 40 taunan plus mungkin indak ado nan indak panah diimbau ‘oom’ kalau nan laki-laki, atau ‘tante’ kalau nan padusi. ‘Oom’ jo ‘tante’ ko nan barasa dari bahaso Bulando jauah labiah tapakai dari pado bahaso awak nan sabanano jauah labiah langkok. Panggilan untuak urang nan biaso diimbau caro kini jo ‘oom’ atau ‘tante’ ko banyak bana variasino di bahaso awak dan manunjuak-an pulo posisi urang tu masiang-masiang. Cubolah awak caliak.
Dunsanak apak awak nan laki-laki biasono diimbau pulo jo panggilan ‘pak’ (apak). Nan labiah tuo dari apak awak bana diimbau ‘pak tuo’. Kalau nan ketek pado apak awak diimbau ‘pak etek’. Kalau apak awak banyak badunsanak laki-laki, misalno limo urang laki-laki, apak awak nan nomor tigo atau nan paliang tangah, mako panggilan tadi biasono manjadi ‘pak tuo’ untuak dunsanak baliau nan paliang tuo, sudah itu ‘pak tangah’, sudah itu ‘pak etek’ untuak adiak nan dibawah baliau bana, sarato ‘pak uncu’ untuak adiak baliau nan paliang ketek.
Untuak dunsanak amak awak nan laki-laki ampia sarupo itu pulo, hanyo diimbau jo mamak atau ‘mak’. Biasono mamak awak nan paliang tuo (dunsanak laki-laki amak awak nan paliang tuo) indak di imbau ‘mak tuo’ tapi ‘mak gadang’. Sudah itu baru ado pulo ‘mak tangah’ , ‘mak etek’ sarato ‘mak uncu’.
Untuak dunsanak padusi dari apak atau amak awak biasono dipakai imbauan nan sarupo sajo, ‘mak tuo’ kalau nan labiah tuo dari amak atau apak awak, mak tangah (mak ngah), sudah itu ‘etek’ untuak nan labiah mudo, dan tarakhir ‘uncu’ untuak adiak baliau nan paliang ketek.
Binyi mamak biasono diimbau ‘mintuo’. Suami ‘mak tuo’ di imbau ‘pak tuo’, suami ‘etek’ diimbau ‘pak etek’. Disiko biasono ukuran umua indak salalu tapakai sabagai pambandiang. Walaupun nan diimbautu labiah mudo dari amak awak, tapi dek baliau binyi ‘pak tuo’ awak mako awak imbau juo ‘mak tuo’.
Itu panggilan ka ateh, ka generasi urang tuo awak. Kalau panggilan ka nan sa generasi tapi nan labiah tuo, nan laki-laki biasono diimbau uda, atau udo, atau tuan, atau uwan, atau ambo, atau ajo. Ado juo panggilan kakak walaupun agak jarang. Ka nan padusi panggilan nan umum adolah uni, atau uniang atau kak (kakak). Panggilan ka nan labiah tuo sarupoko ba bedo di ciek tampek jo tampek lain. Uda jo uni biasono labiah ’universal’ di masyarakaik Minang. Uwan, ajo, ambo, udo, uniang labiah ’lokal’ saumpamo ajo biasono di Piaman, uwan di daerah ’pek ten’ Payokumbuah.
Ado pulo panggilan nan agak unik. Dek saisuak urang badunsanak banyak, dek inyiak-inyiak awak banyak binyi baliau, sainggo ado anak dari dunsanak nan paliang tuo labiah tuo umuano dari anak nan paliang mudo. Baa jano maimbau anak kakak no nan paliang tuo tu, nan umuano labiah tuo pulo dari no? Panggilanno biasono ’anak gadang’ atau disingkek ’nak dang’. Samantaro si anak gadang, tatap maimbau etek atau mak etek ka adiak dari amakno nan paliang ketek ko.
Dek bakarik kirabaik alah balego-lego, ado nan kawin jo tingkatan etekno atau tingkatan mamakno. Sabalun jadi suami istri, di dalam lingkaran ka karabatan, si calon suami sapatuikno ba etek ka calon binyino. Atau si calon istri patuikno maimbau pak etek ka calon suamino. Sasudah mareka resmi manjadi pasangan suami istri, karik kirabaik nan lain tatap juo jo panggilan asli sarupo samulo. Mako acok tadanga urang maimbau ’uda’ ka surang laki-laki tapi ba’etek’ ka binyino. Atau maimbau ’pak etek’ ka nan laki-laki tapi ba’uni’ ka binyino. Nan labiah heboh pulo katiko pasanganko baranak. Anak-anak ko maimbau ’mamak’ dek iyo ka jalan adiak laki-laki dari amakno, tapi urang nan samo samustino diimbau uda dek sakaligus ka jalan kamanakan dari apakno. Mako jalan kompromi kasudahanno diimbaulah ’mak tuan’. Aratino ’mamak’ iyo, ’tuan’ pun iyo.
Panggilan atau imbauan nan banyak macam no di nagari awakko labiah kayo dari pado di urang Jawa. Di sinan baiak dunsanak dari apak ataupun dari amak samo-samo diimbau sajo ‘pak de’ kalau nan labiah tuo dari apak atau amak awak, atau ‘pak lik’ kalau nan labiah mudo. Tapi itulah, panggilan nan sarupo itu alah samakin ditinggaan urang pulo. Kini ka ateh - ka bawah, ka suok - ka kida alah baimbau ‘oom jo tante’ sain lai.
*****
BukikTinggi Dari Maso ka Maso
BUKIKTINGGI DARI MASO KA MASO
Bukiktinggi dilingkuang bukik
Bukik dilingkuang kayu aro
Kasiah ati indak sadikik
Sabanyak rambuik di kapalo
Ado nan manyasai Bukiktinggi alah sangaik barubah kini, jo ka dibangun urang mall di parumahan kantua bupati lamo. Nan tinggi mall ko mungkin ka samo jo tinggi jam gadang. Tantu alamaik ka takalinduang jam gadang, nan jadi merek kota Jam Gadang tu. Sadiah bana baliau maagak-i.
Namun parubahan demi parubahan ko acok kali iyo indak dapek diindaan do. Dikarajoanno jo di urang. Jano nan mangarajoan, untuak mamparancak. Walaupun bagi samantaro nan lain, nan punyo kenangan tasandiri jo Bukiktinggi di jamanno, parubahan tu kurang disukoino.
Cubolah awak caliak sijarah pakambangan / kajadian kota Bukiktinggiko sajak saisuak sarupo dibawahko, sarato tunggak-tunggak sijarahno nan ambo lalui sacaro paribadi.
Katiko kasudahanno Bulando tukang jajah tu mangalahan nagari Minangkabau dalam parang Paderi nan balangsuang cukuik lamo (1821 - 1837), mako laluasolah no manaruko tanah-tanah kosong di salingkuangan nagari Kurai Limo Jorong. Bisa awak mambayangkan nan bahaso ka ciek-an area nan awak kalompok-an sabagai 'pasa ateh' kini, sajak dari parumahan Novotel kini, sampai ka Benteng (Fort de Kock) sampai ka kabun bungo adolah marupokan munggu, tanah katinggian, nan indak tapaliaro amek dan indak jaleh bana pasukuan nan maa nan manguasoi. Dek kosong dan buliah dikecek-an ndak batuan tulah, dapek Bulando managak-an Benteng, managak-an Jam Gadang, maagiah-an satumpak ketek tanah untuak ka jadi kampuang Tjino dan sabagaino, hal nan saharusno indaklah mudah dino mangarajoan saandaino munggu atau tanah katinggian tu jaleh urang nan punyono.
Tantu sajo indak mungkinlo awak kasampiang-an bahaso ado sajo bagian-bagian dari tanah rakyaik katiko itu nan memang iyo dirabuik-rampehno dek Bulando si tukang jajah. Katiko Bulando mambuek jam gadang, mambuek benteng, mamaga tanah ka jadi kabun binatang nan awak warihi kinitu, apolai managak-an gareja gadang tibo kian dari Simpang Kangkuang, yakin bana pulo awak, bahaso adolo Sutan Parapatiah, Sutan Bandaro, Sutan Rumah Panjang, Sutan Lembang Alam di tahun 1800 sakian-an tu nan manggarutu, nan sakik ati, nan indak dapek nan kadisabuik bangih atino ka urang Bulando panjang iduang nan mambuek bangunan antah-antaha ntun. Tapi aa nan kadisabuik, dek parangno lah manang, awak alah dikalahanno, tagak dino sagalono tu, sampai-sampai jo satasiun kuretapi, nan mulo-mulo dulu mambauni asok batubaro no tu ado di antaro Datuak-datuak dan nak ka muntah.
Itu alah jauah amek kalau ka awak caliak Bukiktinggi ka taun 1800 an.
Katiko ambo baumua limo taun, taun 1956, ambo sikola taman kanak-kanak di TK di Ateh Ngarai. Pai sikola diantaanno di Allahyarham ayah ambo, bagonceangan jo kuretangin. Kami tingga di Jalan Lambau no 94, rumah agak kabalakang saketek dari tapi jalan Lambau tu. Dimukotu ado Sakola Pertanian. Katiko urang ka parang PRRI barubah jadi asrama TP (tentara pelajar). Bik ati bana ambo mancaliak TP ko balatiah jo babarih-barih katiko itu. Ka pai sikola lalu ka jalan di muko SR 11 – 12 dakek Simpang Mandiangin. Bakelok kakida taruih ka arah Pasa Banto. Pasa Bantotu katiko itu adolah parantian bendi. Bakelok kasuok taruih ka jalan dimuko rumah potong. Taruih ka Simpang Tembok, lalu dimuko RSU. Disabalah kida agak naiak ka ateh 'bukik' saketek ado sender RRI. Panah kami pai manyanyi-nyanyi dalam acara murik sakola TK ka sender ko katiko itu. Sasudah simpang jalan masuak ka ngarai, taruih saketek lai kian, dakek panorama, disinan tulah sakola TK ambo. Kapalo sakola TK ko katiko itu buk Kate, baliauko anak dari pak Wakidi guru manggambar di SMA 1 jo SMA 3 Bukiktinggi, nan tingga di sabalah panjaro. Ibuk Guru ambo ibuk Lis.
Katiko itu parantian oto talatak di bawah jam gadang. Ado kantua gadang pulisi dakek kantua bupati lamo. Di tampek Novotel tagak kini ado SR No 8, tampek kakakambo sikola katiko itu. Pasa ateh tadiri dari babarapo buah 'los', ado nan banamo los bagaluang. Di suok kida jalan kumidi, jalan dari arah jam gadang ka kabun binatang sabagian gadang adolah tampek toko ameh urang Guguak. Ado ciek toko olah raga punya urang Pasia Ampek Angkek, namono Toko Antimahal.
Taun anam puluhan, sasudah parang PRRI, parantian oto pindah ka Pasa Banto. Parantian bendi pindah dari Pasa Banto ka lapangan di balakang stoplat kuretapi Aua Tajungkang. Di 'ateh' dibangun urang bioskop Sovia, bioskop / pangguang katigo sasudah Irian di pasa ateh jo Eri di muko panjaro. Parantian oto Padang - Bukiktinggi, Bukiktinggi - Payokumbuah sarato tujuan lain-lain nan dakek-dakek talatak di dalam Pasa Banto kinitu. Oto ka Medan ado stasiun no masiang-masiang tapisah. Ado Sibual-buali, ado Martimbang, ado ABS (Aek Batang-Gadis Sejati). Antar Lintas Sumatera datang alah agak kudian. Umumno stasiun oto ka Medan ko talatak di Kampuang Cino. Oto ka Pakan Baru baitu pulo. Ado Batang Kampar, ado Kampar Djaja, ado Tjahaja Kampar, ado Sinar Riau. Tampaik jo loket oto ka Pakan Baru ko umumno di lua Pasa Banto, di suduik simpang tigo di bawah janjang ampek puluah, dakek pintu ka masuak ka pasa bawah.
Di janjang ampek puluah bagian bawah di sabalah kida ado toko roti urang Cino, si Tjoan namono. Tokono disabuik urang sin toko si Tjoan. Toko si Tjoan ko marangkap sakali jadi studio foto tampek urang bakodak. Nan managia di ambo kalau dibao singgahno di ibu ambo kian, katiko dibalian gulo-gulo bawarno macam-macam, batimbang mambalino, sudahtu babungkuih jo karateh.
Sasudah Gestapu, di Bukiktinggi panah jatuah korban, surang anak sakola STM anggota KAPPI tabunuah / kanai tembak dakek Jalan Luruih. Jalan luruih ko kini batukai namono jo namo anggota KAPPI tu, jalan Ahmad Karim. Antah baa kajadianno katiko itu indak takana di ambo, sabab ambo indak hadir di sinan, dan hanyo mambaco baritano sajo.
Di kota Bukiktinggi ko bana ambo sakola pulo baliak sataun, di kalas tigo sajo di SMA 3 Birugo taun 69, pindah dari Pakan Baru. Pai sakola barulang dari kampuang, jo kuretapi. Naiak di Biaro, turun di stasiun gadang. Nan seso di ari Sabtu jo Rabaa, pasti talambek, dek kuretapitupun talambek. Sudahlah sampik bagadincik, dek muatanno sabana sarek saja dari Baso, kadang-kadang hanyo dapek malatak-an tangan ciek jo mamijak-an kaki sabalah di kureta tu, adolo resiko lain, tacabuak mato kanai abu batubaro nan amuah sampai sagadang nasi.
Taun tujuah puluahan, katiko angku gadang mambangun nagari, jo pambangunan nan 'semangkin meningkat' tagaklah pasa batingkek. Parantian oto pindah ka Aua Kuniang. Pasa Banto jadi toko-toko, baitu pulo petak di balakang stoplat Aua Tajungkang, nan sabalunno sempat jadi parantian oplet ka Ampek Angkek jo ka Tilatang Kamang.Di jalan ka kampuang Cino, nan indak barubah sampai kini adolah rumah makan "Salamat". Ambo masih takana katiko di baono pai makan kian di ayah ambosaisuak.Bukik Tinggi tu barubah sajak saisuak, dan ka tatap juo barubah. Bukiktinggi awak saisuak indak samo jo Bukiktinggi urang kini do.
*****
Bukiktinggi dilingkuang bukik
Bukik dilingkuang kayu aro
Kasiah ati indak sadikik
Sabanyak rambuik di kapalo
Ado nan manyasai Bukiktinggi alah sangaik barubah kini, jo ka dibangun urang mall di parumahan kantua bupati lamo. Nan tinggi mall ko mungkin ka samo jo tinggi jam gadang. Tantu alamaik ka takalinduang jam gadang, nan jadi merek kota Jam Gadang tu. Sadiah bana baliau maagak-i.
Namun parubahan demi parubahan ko acok kali iyo indak dapek diindaan do. Dikarajoanno jo di urang. Jano nan mangarajoan, untuak mamparancak. Walaupun bagi samantaro nan lain, nan punyo kenangan tasandiri jo Bukiktinggi di jamanno, parubahan tu kurang disukoino.
Cubolah awak caliak sijarah pakambangan / kajadian kota Bukiktinggiko sajak saisuak sarupo dibawahko, sarato tunggak-tunggak sijarahno nan ambo lalui sacaro paribadi.
Katiko kasudahanno Bulando tukang jajah tu mangalahan nagari Minangkabau dalam parang Paderi nan balangsuang cukuik lamo (1821 - 1837), mako laluasolah no manaruko tanah-tanah kosong di salingkuangan nagari Kurai Limo Jorong. Bisa awak mambayangkan nan bahaso ka ciek-an area nan awak kalompok-an sabagai 'pasa ateh' kini, sajak dari parumahan Novotel kini, sampai ka Benteng (Fort de Kock) sampai ka kabun bungo adolah marupokan munggu, tanah katinggian, nan indak tapaliaro amek dan indak jaleh bana pasukuan nan maa nan manguasoi. Dek kosong dan buliah dikecek-an ndak batuan tulah, dapek Bulando managak-an Benteng, managak-an Jam Gadang, maagiah-an satumpak ketek tanah untuak ka jadi kampuang Tjino dan sabagaino, hal nan saharusno indaklah mudah dino mangarajoan saandaino munggu atau tanah katinggian tu jaleh urang nan punyono.
Tantu sajo indak mungkinlo awak kasampiang-an bahaso ado sajo bagian-bagian dari tanah rakyaik katiko itu nan memang iyo dirabuik-rampehno dek Bulando si tukang jajah. Katiko Bulando mambuek jam gadang, mambuek benteng, mamaga tanah ka jadi kabun binatang nan awak warihi kinitu, apolai managak-an gareja gadang tibo kian dari Simpang Kangkuang, yakin bana pulo awak, bahaso adolo Sutan Parapatiah, Sutan Bandaro, Sutan Rumah Panjang, Sutan Lembang Alam di tahun 1800 sakian-an tu nan manggarutu, nan sakik ati, nan indak dapek nan kadisabuik bangih atino ka urang Bulando panjang iduang nan mambuek bangunan antah-antaha ntun. Tapi aa nan kadisabuik, dek parangno lah manang, awak alah dikalahanno, tagak dino sagalono tu, sampai-sampai jo satasiun kuretapi, nan mulo-mulo dulu mambauni asok batubaro no tu ado di antaro Datuak-datuak dan nak ka muntah.
Itu alah jauah amek kalau ka awak caliak Bukiktinggi ka taun 1800 an.
Katiko ambo baumua limo taun, taun 1956, ambo sikola taman kanak-kanak di TK di Ateh Ngarai. Pai sikola diantaanno di Allahyarham ayah ambo, bagonceangan jo kuretangin. Kami tingga di Jalan Lambau no 94, rumah agak kabalakang saketek dari tapi jalan Lambau tu. Dimukotu ado Sakola Pertanian. Katiko urang ka parang PRRI barubah jadi asrama TP (tentara pelajar). Bik ati bana ambo mancaliak TP ko balatiah jo babarih-barih katiko itu. Ka pai sikola lalu ka jalan di muko SR 11 – 12 dakek Simpang Mandiangin. Bakelok kakida taruih ka arah Pasa Banto. Pasa Bantotu katiko itu adolah parantian bendi. Bakelok kasuok taruih ka jalan dimuko rumah potong. Taruih ka Simpang Tembok, lalu dimuko RSU. Disabalah kida agak naiak ka ateh 'bukik' saketek ado sender RRI. Panah kami pai manyanyi-nyanyi dalam acara murik sakola TK ka sender ko katiko itu. Sasudah simpang jalan masuak ka ngarai, taruih saketek lai kian, dakek panorama, disinan tulah sakola TK ambo. Kapalo sakola TK ko katiko itu buk Kate, baliauko anak dari pak Wakidi guru manggambar di SMA 1 jo SMA 3 Bukiktinggi, nan tingga di sabalah panjaro. Ibuk Guru ambo ibuk Lis.
Katiko itu parantian oto talatak di bawah jam gadang. Ado kantua gadang pulisi dakek kantua bupati lamo. Di tampek Novotel tagak kini ado SR No 8, tampek kakakambo sikola katiko itu. Pasa ateh tadiri dari babarapo buah 'los', ado nan banamo los bagaluang. Di suok kida jalan kumidi, jalan dari arah jam gadang ka kabun binatang sabagian gadang adolah tampek toko ameh urang Guguak. Ado ciek toko olah raga punya urang Pasia Ampek Angkek, namono Toko Antimahal.
Taun anam puluhan, sasudah parang PRRI, parantian oto pindah ka Pasa Banto. Parantian bendi pindah dari Pasa Banto ka lapangan di balakang stoplat kuretapi Aua Tajungkang. Di 'ateh' dibangun urang bioskop Sovia, bioskop / pangguang katigo sasudah Irian di pasa ateh jo Eri di muko panjaro. Parantian oto Padang - Bukiktinggi, Bukiktinggi - Payokumbuah sarato tujuan lain-lain nan dakek-dakek talatak di dalam Pasa Banto kinitu. Oto ka Medan ado stasiun no masiang-masiang tapisah. Ado Sibual-buali, ado Martimbang, ado ABS (Aek Batang-Gadis Sejati). Antar Lintas Sumatera datang alah agak kudian. Umumno stasiun oto ka Medan ko talatak di Kampuang Cino. Oto ka Pakan Baru baitu pulo. Ado Batang Kampar, ado Kampar Djaja, ado Tjahaja Kampar, ado Sinar Riau. Tampaik jo loket oto ka Pakan Baru ko umumno di lua Pasa Banto, di suduik simpang tigo di bawah janjang ampek puluah, dakek pintu ka masuak ka pasa bawah.
Di janjang ampek puluah bagian bawah di sabalah kida ado toko roti urang Cino, si Tjoan namono. Tokono disabuik urang sin toko si Tjoan. Toko si Tjoan ko marangkap sakali jadi studio foto tampek urang bakodak. Nan managia di ambo kalau dibao singgahno di ibu ambo kian, katiko dibalian gulo-gulo bawarno macam-macam, batimbang mambalino, sudahtu babungkuih jo karateh.
Sasudah Gestapu, di Bukiktinggi panah jatuah korban, surang anak sakola STM anggota KAPPI tabunuah / kanai tembak dakek Jalan Luruih. Jalan luruih ko kini batukai namono jo namo anggota KAPPI tu, jalan Ahmad Karim. Antah baa kajadianno katiko itu indak takana di ambo, sabab ambo indak hadir di sinan, dan hanyo mambaco baritano sajo.
Di kota Bukiktinggi ko bana ambo sakola pulo baliak sataun, di kalas tigo sajo di SMA 3 Birugo taun 69, pindah dari Pakan Baru. Pai sakola barulang dari kampuang, jo kuretapi. Naiak di Biaro, turun di stasiun gadang. Nan seso di ari Sabtu jo Rabaa, pasti talambek, dek kuretapitupun talambek. Sudahlah sampik bagadincik, dek muatanno sabana sarek saja dari Baso, kadang-kadang hanyo dapek malatak-an tangan ciek jo mamijak-an kaki sabalah di kureta tu, adolo resiko lain, tacabuak mato kanai abu batubaro nan amuah sampai sagadang nasi.
Taun tujuah puluahan, katiko angku gadang mambangun nagari, jo pambangunan nan 'semangkin meningkat' tagaklah pasa batingkek. Parantian oto pindah ka Aua Kuniang. Pasa Banto jadi toko-toko, baitu pulo petak di balakang stoplat Aua Tajungkang, nan sabalunno sempat jadi parantian oplet ka Ampek Angkek jo ka Tilatang Kamang.Di jalan ka kampuang Cino, nan indak barubah sampai kini adolah rumah makan "Salamat". Ambo masih takana katiko di baono pai makan kian di ayah ambosaisuak.Bukik Tinggi tu barubah sajak saisuak, dan ka tatap juo barubah. Bukiktinggi awak saisuak indak samo jo Bukiktinggi urang kini do.
*****
Subscribe to:
Posts (Atom)