Friday, January 1, 2010

Pantun Paringatan

Pantun paringatan

Ikolah pantun paringatan
Untuak nan suko mangaja jabatan
Nekaik bana nak jadi pimpinan
Tekaik nan sangaik mancurigakan

Tasabuiklah maso pamilihan
Masyarakaik dimintak manantukan
Pilihan taradok urang nan ka manjalankan
Pangaturan nagari jo pamarintahan

Ramilah kampanye rang adokan
Di tiok suduik nan ado lapangan
Rakyaik badarai dikumpuakan
Acok pulo diumbuak jo pambarian

Batuka ari baganti pakan
Lah banyak kaba rang caritoan
Bamacam janji jo harapan
Asa lai amuah urang mandangaan

Sarupo itu nan kabiasoan
Urang balomba bakajaran
Sagalo tuah cubo diajan
Dek arok rang banyak ka maiyoan

Tamasuak tukang ruok kiri kanan
Nan sato sibuak maimbauan
Hilia mudia maanjuangan
Ado nan sampai bakarengkangan

Tim sukses namono rang kecekan
Gareteh labiah pado juragan
Dikacak langan lah bak langan
Dibulek-an tinju bakapa-an

Alah sarupo indak saroman
Jo tukang ubek di tapi jalan
Muncuang babuiah kecek basaleperan
Nan punyo awak sajo nan jagoan

Sindia manyindia buruak mamburuakan
Mamuji diri jo mamanggakan
Bahaso awak nan labiah bakamampuan
Padohal itu takabua parbuatan setan

Balain bana jo pamahaman
Bahaso jadi pamimpin adolah baban
Isuak ka dimintak partangguang jawaban
Diadok-an pangadilan Tuhan

Kini indak disiko indak di sinan
Urang bacirabuik nan jadi pimpinan
Baabih ari baabih bahan
Arok nak mangapaloi pamarintahan

Padohal kok dicaliak diparatian
Baliau-baliau nan panah ba kakuasaan
Pangkaik tinggi indak bakakalan
Banyak nan barakhia jo panyasalan

Ado nan dapek lamo batahan
Babilang tahun bapuluah bulan
Nagari awak nan mangandalikan
Padohal tatap juo bakasudahan

Sasudah kuaso indak di tangan
Acok pulo nan kajadian
Datang urang manyiasek pandapatan
Salamo awak di pamarintahan

Basuo diurang pamasalahan
Indak sasuai buek jo parongkosan
Pitih negara banyak nan bapakicuahan
Ka rekening pribadi bamasuakan

Dek siasek indak kunjuang tajawabkan
Dibao urang ka pangadilan
Hakim mamareso mandangakan
Akhirno mambuek kaputusan

Tanyato batua awak alah salah tangan
Pitih Negara indak tapatangguangjawabkan
Kian baungguak kamari baagiahan
Supayo kuaso tatap ditangan

Putusan hakimpun dijatuahkan
Ka kandang situmbin badan dimasuak-an
Pitih habih awak dihinokan
Anak binyi sato marasaikan

Jadi antah dima lah kadilatak-an
Lamakno pangkaik jo kakuasoan
Apolai nan didapek jo caro mamalukan
Kian mangicuah kamari manakan

Balain bana jo Umar nan mangecek-an
Kok nyampang di Baghdad jatuah kudo baban
Dek karano ndak ado nan mamaliaro jalan
Di kuduak Umar talatak patangguangjawaban

Bagi nan faham bapangatahuan
Kuaso bukanlah kaindahan
Karano isuak awak kadimintakan
Satiok sasuatu nan awak lakukan

‘Kullukum ra’in’ Rasulullah manyabuikan
‘Wa kullu ra’in masulun ‘an ra’iyatihi’ kecek baliau manaruihkan
Satiok angkau adolah pimpinan
Dan satiok pamimpin ka dimintak patangguangjawaban.

Kalau salamo pangkaik di tangan
Sifaik amanah indak dipatahankan
Urang dibuek kacudiran
Sarato dikicuah dirugikan

Tangguangkanlah azab jo kahinaan
Sajak di dunia datang hukuman
Di akhiraik narako manantikan
Badan surang nan kamaarangan

Cukuiklah sainggo iko dulu etongan
Babarapo tulisan baakhiran ‘an’
Sabanano alah lamo batulihan
Tapi baru kini bapostingan.


Wassalamu’alaikum

Wednesday, December 2, 2009

Bakalinsap pinsap

BAKALINSAP PINSAP

(Ota Di Lapau Randah)

‘Lah jingau-jingaui urang manantian Marah. Kamaa sin Marah salamoko?’ Malin Ameh mamuloi etongan.

‘Sibuak kaparak den Malin. Sibuak manggilo-giloi lado. Kapanambah-nambah pambali baju rayo untuak anak kamanakan,’ jawek mak Marah.

‘Alah eboh urang. Alah bak cando kakaram nagari. Di Bali baratuih urang mati dek kanai bom. Baa nan kaelok di awak gak ati Marah go lai?’

‘Nan kakaram, kakaram juo. Nan kaeboh kaeboh juo. Dima pulo kadapek diawak urang kampuangko nak mameloki dunia nan alah bakalinsap pinsap ko. Kalau di den iyo den bao sin banyak-banyak badoa. Mamohon kapado Tuhan Allah. Itu sin nan pandai den lai no.’

‘Mandoa tu alah kaiyo juo. Tapi nan lain pado itu? Indak takuik Marah go maagaki, sabab di nagari awak ko banyak pulo ‘turih’ ilia mudiak. Kok nyampang dicido urang pulo nagari awak Bukiktinggi ko. Itu nan cameh den maagaki. Indak cameh Marah?’

‘Kok nyampang cameh banalah den, aa nan kadayo di den. Banyak-banyak etongan den biko disangko urang anggota ‘Jamaah Islamiyah’ pulo badan den. Ancaklah den pakak-pakak sin lai.’

‘Eh, lah balain bana Marah nampak diden komah. Takuik ka ditangkok urang? Takuik Marah kamati?’

‘Indak den balain bagai doh, Malin. Indak den takuik kaditangkok urang dan indak pulo den takuik kamati. Aden cameh, kok sato bana den eboh indak juo ka manukuak kamanambah doh. Indak juo ka manyalasaian etongan. Jadi ancaklah den tanang sain.’

‘Ah yang benarlah nya ini mak Marah. Cobalah keluarkan pula uneg-uneg mak Marah tu sikit. Apa yang sebaiknya diperbuat. Akupun takut kalau-kalau iya pulak dimainkan orang Kiktinggi ni nantik. Atau curiga barangkali sama aku?’ Sibarani ikut nimbrung.

‘Apa pula yang akan saya curigakan sama kamu Sibarani. Sebenarnya saya katakan. Indak ada yang dapat kita perbuat. Kan indak kamungkin ka dilarang turih datang ke nagari kita ni. Kan indak kamungkin ka disuruh tutup tempat berjoged di pasa ateh tu. Nait kulub apa namanya itu. Yang heboh bakatintam-tintam sampai parak siang itu. Kan indak kamungkin ka dimata-matai urang-urang bapomle-pomle di bawah jam gadang, dekat Tri Arga tiap malam. Inya akan begitu juga. Salah-salah awai kita, dikecatkan orang kita teroris, anggota Jamah Islamiyah, Al Qaidah. Salah-salah awai kita kok nyampang di bom pula secara resmi oleh negara pulisi dunia itu kampung kita ini nanti, sabab disangkanya sarang teroris. Jadi apa yang akan kita perbuat? Sedangkan pamarintah kitapun cepat pula curiga kepada bangsa sendiri. Lebih berdengar bagi dia hota serta lesengan indak masuk akal urang luar negeri. Kemana lagi kita kan pergi? Makanya saya banyak-banyak berdoa saja lagi. Ada jelas sama engkau Sibarani?’

‘Jadi sebenarnya maksud mak Marah sebaiknya disuruh tutup saza tempat musik bakatintam-katintam itu? Biar aku sampaikan ke tulang ku di Polres kalau begitu.’

‘Jangan pula kau putar balikkan bicara saya Sibarani. Bukan saya yang menyuruh tutup. Nanti dikecatkan orang pula saya mengancam-ancam. Tapi silahkan sajalah nilai.’

‘Kok pai awak maadok ka angku wali kota baano Marah. Awak sampaian nan Marah kecekan sabantako. Kok disuruah taratikan saketek nagari ko. Paliang indak ka jadi bahan pamikiran dino. Sabab takuik awak. Kok iyo dicido urang pulo Nait Kulub tu biko. Batambah heboh kaji. Baa gak ati Marah?’

‘Dima pulo kabadanga kecek awak dino du Malin?’

‘Malah dicubo. Iyolah Marah. Pai kito kian kiniko juo. Awak sampaian nan taraso diati Marah tu. Bialah den kawani. Bao sato Sibarani ko bagai.’

‘Biko aden lo nan Malin suruah mangecek. Aden lo nan kakanai tuduah nan indak-indak.’

‘Ah tidaknya mak Marah. Ayoklah. Akupun mau menemani,’ desak Sibarani pula.

‘Nantilah dulu. Den pikia-pikiaan dulu. Ko kawa den alun den minun bagai lai,’ jawek mak Marah.

Sudah itu, tigo urang nan samo minun di Lapau Randah tu samo pai. Antah iyo lai lanteh angan mangecek ka nyiak wali antah indak, indak tau awak.


******

Tuesday, November 24, 2009

Baa Manyikapi Katiko Ado Urang Awak 'Nan Sasek'

BAA MANYIKAPI KATIKO ADO URANG AWAK ‘NAN SASEK’

Katiko mandanga ado urang Minang nan batuka agamo, nan manjadi kapia atau kalua dari agamo Islam, manggaritih biasono ati awak. Taraso tacoreng rasono arang di kanyian awak. Awak urang Minang, dikatahui urang identik jo Islam. Tapi kalau kanyataanno ado urang Minang nan murtad, nan masuak agamo lain, nan jadi kapia, baa saharusno awak mamahami kanyataanko.

Allah Ta'ala mangecek-an bahaso sia sajo nan ditunjuk-i Allah hatino mako indak ado sia juo nan ka talok manyasek-an no doh. Sabaliakno sia sajo nan dipabiaan sasek dek Allah indak sia nan ka dapek manunjuk-ino doh. Man yaHdiLlaHi falaa mudhillalaHu, wa man yudhlilHu fa laa HaadiyalaHu. Kalau baitu baa jano awak? Pasif sajo awak lai? Bialah nak di pamasuak-masuak-an Allah sajo awak ko isuak kamaa nan katuju dek Tuhan Allah? Indak pulo baitu. Awak di agiah baka, diagiah utak, diagiah hati jo parasaan. Contoh-contoh dari Allah untuk mayakini kabanaran nan datang dari Allah sabana banyak. Musti awak bausaho untuak mancari sarato mamahami ayat-ayat Allah itu jo mampagunoan aka budi awak. Allah itu Maha Tungga. Urang mangecek-an Allah itu banyak. Cubolah pikia jo aka awak. Lai kamungkin masuak diaka awak bahaso Allah tu basarikat? Alam rayoko diciptaan Allah sajak maso alun baralun, antah bara milyar tahun nan lapeh manuruik ukuran jo etongan manusia. Allah sandiri, indak basarikat jo sia-sia dalam manciptaan alam rayo salaweh langik balapih-lapihtu, lalu ado urang mangecek-an kudian-kudianko, sajak sakian ribu tahun nan lapeh Allah alah basarikaik. Allah baranak. Cubolah pikia jo aka awak lai ka amuah masuak nan sarupo itu di aka?

Tapi baliak pulo baliak. Memang iyo ado urang nan dijadian Allah tatutuik pintu hatino kapado kabanaran nan datang dari Allah. Memang Allah mawahyukan ka sabagian manusia sainggo manusia itu dakek ka katakwaan. Sabaliakno ado nan Allah mambiaanno dakek kapado ka kafiran, kabodohan, kafasikan. Fa alHamaHa fujuuraHa wa taqwaaHa (Maka Dia mengilhamkan jiwa itu kefasikan dan ketakwaannya). (Asy Syams (91) ayat 8). Ado sajo manggaribiak dihati manusia itu nak babuek baiak atau babuek jahek. Ado sajo taruih sarupo itu. Tapi ado manusia nan bisa manguasoi garak hati cakotu. Ado nan mampu mangalahkan garak hati kapado kafasikan sainggo indak jadi babuek fasik. Tapi ado pulo nan indak mampu mangarajoan sasuai jo garak hati untuk babuek kabaiak-an. Itulah manusia.

Dan dilua pado itu, indak bisa awak mangalompok-an manusiako sasuai jo suku jo bangsono kadalam ciek kategori sajo. Indak bisa awak mangecek-an kasadoan urang Arab adolah urang-urang bariman. Kasadoan urang Minang adolah urang-urang Islam nan elok. Indak bisa. Baitu pulo sabaliakno kasadoan urang asli Eropah adolah urang kapia sansai sajo. Kasadoan urang Batak Toba urang Kristen sansai sajo. Indak bisa.

Indak bisa juo awak mangecek-an urang dipasakitaran urang alim pasti alim kasadoanno. Anak Buya pasti urang siak kasadoanno. Indak bisa, alah diagiah contoh dek Tuhan Allah. Alah kajadi anak dari Nabi Nuh, nan banamo Kan'an. Tanyato ingkarno. Tanyato kafir, manulakno kapado kabanaran nan datang dari Allah malalui ayahno sandiri nan adolah Nabi Allah. Baitu pulo istri baliau Nabi Nuh, baitu pulo istri nabi Luth. Kalau Allah ka mampabiyaan urang-urang tu jatuah ka dalam kafasikan, indak surang juo urang nan dapek manunjuaki- mareka doh.

Tarakhir, baa awak manyikapi kalau alah ado urang awak nan tanyato dipabiyaan sasek dek Tuhan Allah. Alah manjadi kapiano, pindah kaagamo lain. Atau bahkan dulu manjadi atheis no indak picayao jo kabaradoan Allah. Atau kini manjadi fasiak no, manjadi urang jaekno.

Manyikapi kalau tajadi nan sarupo itu adolah jo dakwah baliak. Sampaian dakwah, kanaan baliak urang-urang tu jo kamampuan nan ado di awak. Katiko awak mancaliak kamungkaran, antah itu barupo kamurtadan, kafasikan, atau nan lain-lainno, nan paliang elok di cegah jo tangan. Kalau indak talok jo tangan sampaian jo lisan. Kalau indak juo talok diawak mangarajoan jo lisan, tolong jo doa dalam hati, walaupun iko adolah nan salamah-lamah iman, kecek Nabi Muhammad.

Dan nan labiah utamu bana, bausaho taruih manaruih mamaliaro iman awak masiang-masiang saelok-elokno. Sudah itu iman kaluarga wak. Sudahtu iman kaum famili awak, urang sakampuang awak.

Kudian sakali, alah barusaho awak, tatap juo no ingkar. Tatap juo no kapia, tatap juono pasiak. Buliah awak manjago jarak jo bateh nan tageh jo urang-urang sarupo itu lai. Indak jadi dunsanak awak no lai. Indak jadi karik awak no lai. Iko sasuai pulo jo firman Allah. Katiko Nabi Nuh mangaluah ka Allah, 'Itu nan sadang hanyuik di londong ayia bah itu adolah anak ambo ya Allah. Kecek Allah, indak, awakno bukanlah anggota kaluarga angkau (lai). Bacolah di surek Huud, surek 11 ayat 45 - 46.

Mudah-mudahan bamanfaat.


*****

Monday, November 23, 2009

Imbauan

IMBAUAN

Baa mangko rancak juo nan di urang pado nan punyo awak??!!

Kapatang-kapatangko awak alah mampaotakan pakaro namo urang awak. Banyak namo-namo nan dipagunoan urang awak nan ka-barat-barat-an, atau iyo bana namo urang barat, walaupun nampak bana pulo di awak nan bahaso namoko indak bapangaruah bagai ka kayakinan urang awak doh.

Kini awak aliah saketek kaji, yoitu pakaro imbau-an atau panggilan. Di generasi awak kini, nan baumua 40 taunan plus mungkin indak ado nan indak panah diimbau ‘oom’ kalau nan laki-laki, atau ‘tante’ kalau nan padusi. ‘Oom’ jo ‘tante’ ko nan barasa dari bahaso Bulando jauah labiah tapakai dari pado bahaso awak nan sabanano jauah labiah langkok. Panggilan untuak urang nan biaso diimbau caro kini jo ‘oom’ atau ‘tante’ ko banyak bana variasino di bahaso awak dan manunjuak-an pulo posisi urang tu masiang-masiang. Cubolah awak caliak.

Dunsanak apak awak nan laki-laki biasono diimbau pulo jo panggilan ‘pak’ (apak). Nan labiah tuo dari apak awak bana diimbau ‘pak tuo’. Kalau nan ketek pado apak awak diimbau ‘pak etek’. Kalau apak awak banyak badunsanak laki-laki, misalno limo urang laki-laki, apak awak nan nomor tigo atau nan paliang tangah, mako panggilan tadi biasono manjadi ‘pak tuo’ untuak dunsanak baliau nan paliang tuo, sudah itu ‘pak tangah’, sudah itu ‘pak etek’ untuak adiak nan dibawah baliau bana, sarato ‘pak uncu’ untuak adiak baliau nan paliang ketek.

Untuak dunsanak amak awak nan laki-laki ampia sarupo itu pulo, hanyo diimbau jo mamak atau ‘mak’. Biasono mamak awak nan paliang tuo (dunsanak laki-laki amak awak nan paliang tuo) indak di imbau ‘mak tuo’ tapi ‘mak gadang’. Sudah itu baru ado pulo ‘mak tangah’ , ‘mak etek’ sarato ‘mak uncu’.

Untuak dunsanak padusi dari apak atau amak awak biasono dipakai imbauan nan sarupo sajo, ‘mak tuo’ kalau nan labiah tuo dari amak atau apak awak, mak tangah (mak ngah), sudah itu ‘etek’ untuak nan labiah mudo, dan tarakhir ‘uncu’ untuak adiak baliau nan paliang ketek.

Binyi mamak biasono diimbau ‘mintuo’. Suami ‘mak tuo’ di imbau ‘pak tuo’, suami ‘etek’ diimbau ‘pak etek’. Disiko biasono ukuran umua indak salalu tapakai sabagai pambandiang. Walaupun nan diimbautu labiah mudo dari amak awak, tapi dek baliau binyi ‘pak tuo’ awak mako awak imbau juo ‘mak tuo’.

Itu panggilan ka ateh, ka generasi urang tuo awak. Kalau panggilan ka nan sa generasi tapi nan labiah tuo, nan laki-laki biasono diimbau uda, atau udo, atau tuan, atau uwan, atau ambo, atau ajo. Ado juo panggilan kakak walaupun agak jarang. Ka nan padusi panggilan nan umum adolah uni, atau uniang atau kak (kakak). Panggilan ka nan labiah tuo sarupoko ba bedo di ciek tampek jo tampek lain. Uda jo uni biasono labiah ’universal’ di masyarakaik Minang. Uwan, ajo, ambo, udo, uniang labiah ’lokal’ saumpamo ajo biasono di Piaman, uwan di daerah ’pek ten’ Payokumbuah.

Ado pulo panggilan nan agak unik. Dek saisuak urang badunsanak banyak, dek inyiak-inyiak awak banyak binyi baliau, sainggo ado anak dari dunsanak nan paliang tuo labiah tuo umuano dari anak nan paliang mudo. Baa jano maimbau anak kakak no nan paliang tuo tu, nan umuano labiah tuo pulo dari no? Panggilanno biasono ’anak gadang’ atau disingkek ’nak dang’. Samantaro si anak gadang, tatap maimbau etek atau mak etek ka adiak dari amakno nan paliang ketek ko.

Dek bakarik kirabaik alah balego-lego, ado nan kawin jo tingkatan etekno atau tingkatan mamakno. Sabalun jadi suami istri, di dalam lingkaran ka karabatan, si calon suami sapatuikno ba etek ka calon binyino. Atau si calon istri patuikno maimbau pak etek ka calon suamino. Sasudah mareka resmi manjadi pasangan suami istri, karik kirabaik nan lain tatap juo jo panggilan asli sarupo samulo. Mako acok tadanga urang maimbau ’uda’ ka surang laki-laki tapi ba’etek’ ka binyino. Atau maimbau ’pak etek’ ka nan laki-laki tapi ba’uni’ ka binyino. Nan labiah heboh pulo katiko pasanganko baranak. Anak-anak ko maimbau ’mamak’ dek iyo ka jalan adiak laki-laki dari amakno, tapi urang nan samo samustino diimbau uda dek sakaligus ka jalan kamanakan dari apakno. Mako jalan kompromi kasudahanno diimbaulah ’mak tuan’. Aratino ’mamak’ iyo, ’tuan’ pun iyo.

Panggilan atau imbauan nan banyak macam no di nagari awakko labiah kayo dari pado di urang Jawa. Di sinan baiak dunsanak dari apak ataupun dari amak samo-samo diimbau sajo ‘pak de’ kalau nan labiah tuo dari apak atau amak awak, atau ‘pak lik’ kalau nan labiah mudo. Tapi itulah, panggilan nan sarupo itu alah samakin ditinggaan urang pulo. Kini ka ateh - ka bawah, ka suok - ka kida alah baimbau ‘oom jo tante’ sain lai.

*****

BukikTinggi Dari Maso ka Maso

BUKIKTINGGI DARI MASO KA MASO

Bukiktinggi dilingkuang bukik
Bukik dilingkuang kayu aro
Kasiah ati indak sadikik
Sabanyak rambuik di kapalo

Ado nan manyasai Bukiktinggi alah sangaik barubah kini, jo ka dibangun urang mall di parumahan kantua bupati lamo. Nan tinggi mall ko mungkin ka samo jo tinggi jam gadang. Tantu alamaik ka takalinduang jam gadang, nan jadi merek kota Jam Gadang tu. Sadiah bana baliau maagak-i.

Namun parubahan demi parubahan ko acok kali iyo indak dapek diindaan do. Dikarajoanno jo di urang. Jano nan mangarajoan, untuak mamparancak. Walaupun bagi samantaro nan lain, nan punyo kenangan tasandiri jo Bukiktinggi di jamanno, parubahan tu kurang disukoino.

Cubolah awak caliak sijarah pakambangan / kajadian kota Bukiktinggiko sajak saisuak sarupo dibawahko, sarato tunggak-tunggak sijarahno nan ambo lalui sacaro paribadi.

Katiko kasudahanno Bulando tukang jajah tu mangalahan nagari Minangkabau dalam parang Paderi nan balangsuang cukuik lamo (1821 - 1837), mako laluasolah no manaruko tanah-tanah kosong di salingkuangan nagari Kurai Limo Jorong. Bisa awak mambayangkan nan bahaso ka ciek-an area nan awak kalompok-an sabagai 'pasa ateh' kini, sajak dari parumahan Novotel kini, sampai ka Benteng (Fort de Kock) sampai ka kabun bungo adolah marupokan munggu, tanah katinggian, nan indak tapaliaro amek dan indak jaleh bana pasukuan nan maa nan manguasoi. Dek kosong dan buliah dikecek-an ndak batuan tulah, dapek Bulando managak-an Benteng, managak-an Jam Gadang, maagiah-an satumpak ketek tanah untuak ka jadi kampuang Tjino dan sabagaino, hal nan saharusno indaklah mudah dino mangarajoan saandaino munggu atau tanah katinggian tu jaleh urang nan punyono.

Tantu sajo indak mungkinlo awak kasampiang-an bahaso ado sajo bagian-bagian dari tanah rakyaik katiko itu nan memang iyo dirabuik-rampehno dek Bulando si tukang jajah. Katiko Bulando mambuek jam gadang, mambuek benteng, mamaga tanah ka jadi kabun binatang nan awak warihi kinitu, apolai managak-an gareja gadang tibo kian dari Simpang Kangkuang, yakin bana pulo awak, bahaso adolo Sutan Parapatiah, Sutan Bandaro, Sutan Rumah Panjang, Sutan Lembang Alam di tahun 1800 sakian-an tu nan manggarutu, nan sakik ati, nan indak dapek nan kadisabuik bangih atino ka urang Bulando panjang iduang nan mambuek bangunan antah-antaha ntun. Tapi aa nan kadisabuik, dek parangno lah manang, awak alah dikalahanno, tagak dino sagalono tu, sampai-sampai jo satasiun kuretapi, nan mulo-mulo dulu mambauni asok batubaro no tu ado di antaro Datuak-datuak dan nak ka muntah.

Itu alah jauah amek kalau ka awak caliak Bukiktinggi ka taun 1800 an.

Katiko ambo baumua limo taun, taun 1956, ambo sikola taman kanak-kanak di TK di Ateh Ngarai. Pai sikola diantaanno di Allahyarham ayah ambo, bagonceangan jo kuretangin. Kami tingga di Jalan Lambau no 94, rumah agak kabalakang saketek dari tapi jalan Lambau tu. Dimukotu ado Sakola Pertanian. Katiko urang ka parang PRRI barubah jadi asrama TP (tentara pelajar). Bik ati bana ambo mancaliak TP ko balatiah jo babarih-barih katiko itu. Ka pai sikola lalu ka jalan di muko SR 11 – 12 dakek Simpang Mandiangin. Bakelok kakida taruih ka arah Pasa Banto. Pasa Bantotu katiko itu adolah parantian bendi. Bakelok kasuok taruih ka jalan dimuko rumah potong. Taruih ka Simpang Tembok, lalu dimuko RSU. Disabalah kida agak naiak ka ateh 'bukik' saketek ado sender RRI. Panah kami pai manyanyi-nyanyi dalam acara murik sakola TK ka sender ko katiko itu. Sasudah simpang jalan masuak ka ngarai, taruih saketek lai kian, dakek panorama, disinan tulah sakola TK ambo. Kapalo sakola TK ko katiko itu buk Kate, baliauko anak dari pak Wakidi guru manggambar di SMA 1 jo SMA 3 Bukiktinggi, nan tingga di sabalah panjaro. Ibuk Guru ambo ibuk Lis.

Katiko itu parantian oto talatak di bawah jam gadang. Ado kantua gadang pulisi dakek kantua bupati lamo. Di tampek Novotel tagak kini ado SR No 8, tampek kakakambo sikola katiko itu. Pasa ateh tadiri dari babarapo buah 'los', ado nan banamo los bagaluang. Di suok kida jalan kumidi, jalan dari arah jam gadang ka kabun binatang sabagian gadang adolah tampek toko ameh urang Guguak. Ado ciek toko olah raga punya urang Pasia Ampek Angkek, namono Toko Antimahal.

Taun anam puluhan, sasudah parang PRRI, parantian oto pindah ka Pasa Banto. Parantian bendi pindah dari Pasa Banto ka lapangan di balakang stoplat kuretapi Aua Tajungkang. Di 'ateh' dibangun urang bioskop Sovia, bioskop / pangguang katigo sasudah Irian di pasa ateh jo Eri di muko panjaro. Parantian oto Padang - Bukiktinggi, Bukiktinggi - Payokumbuah sarato tujuan lain-lain nan dakek-dakek talatak di dalam Pasa Banto kinitu. Oto ka Medan ado stasiun no masiang-masiang tapisah. Ado Sibual-buali, ado Martimbang, ado ABS (Aek Batang-Gadis Sejati). Antar Lintas Sumatera datang alah agak kudian. Umumno stasiun oto ka Medan ko talatak di Kampuang Cino. Oto ka Pakan Baru baitu pulo. Ado Batang Kampar, ado Kampar Djaja, ado Tjahaja Kampar, ado Sinar Riau. Tampaik jo loket oto ka Pakan Baru ko umumno di lua Pasa Banto, di suduik simpang tigo di bawah janjang ampek puluah, dakek pintu ka masuak ka pasa bawah.

Di janjang ampek puluah bagian bawah di sabalah kida ado toko roti urang Cino, si Tjoan namono. Tokono disabuik urang sin toko si Tjoan. Toko si Tjoan ko marangkap sakali jadi studio foto tampek urang bakodak. Nan managia di ambo kalau dibao singgahno di ibu ambo kian, katiko dibalian gulo-gulo bawarno macam-macam, batimbang mambalino, sudahtu babungkuih jo karateh.

Sasudah Gestapu, di Bukiktinggi panah jatuah korban, surang anak sakola STM anggota KAPPI tabunuah / kanai tembak dakek Jalan Luruih. Jalan luruih ko kini batukai namono jo namo anggota KAPPI tu, jalan Ahmad Karim. Antah baa kajadianno katiko itu indak takana di ambo, sabab ambo indak hadir di sinan, dan hanyo mambaco baritano sajo.

Di kota Bukiktinggi ko bana ambo sakola pulo baliak sataun, di kalas tigo sajo di SMA 3 Birugo taun 69, pindah dari Pakan Baru. Pai sakola barulang dari kampuang, jo kuretapi. Naiak di Biaro, turun di stasiun gadang. Nan seso di ari Sabtu jo Rabaa, pasti talambek, dek kuretapitupun talambek. Sudahlah sampik bagadincik, dek muatanno sabana sarek saja dari Baso, kadang-kadang hanyo dapek malatak-an tangan ciek jo mamijak-an kaki sabalah di kureta tu, adolo resiko lain, tacabuak mato kanai abu batubaro nan amuah sampai sagadang nasi.
Taun tujuah puluahan, katiko angku gadang mambangun nagari, jo pambangunan nan 'semangkin meningkat' tagaklah pasa batingkek. Parantian oto pindah ka Aua Kuniang. Pasa Banto jadi toko-toko, baitu pulo petak di balakang stoplat Aua Tajungkang, nan sabalunno sempat jadi parantian oplet ka Ampek Angkek jo ka Tilatang Kamang.Di jalan ka kampuang Cino, nan indak barubah sampai kini adolah rumah makan "Salamat". Ambo masih takana katiko di baono pai makan kian di ayah ambosaisuak.Bukik Tinggi tu barubah sajak saisuak, dan ka tatap juo barubah. Bukiktinggi awak saisuak indak samo jo Bukiktinggi urang kini do.


*****

Wednesday, May 20, 2009

TA SIO-SIO

TA SIO-SIO

Angku Raffles, atau Thomas Stanford Raffles mungkin surang ahli ilmu bumi nan nyalang bana matono. Nampak dino nan maa nagari nan punyo ‘prospect’ nan maa nan kurang. Sabagai surang pejabat teras di sarikat dagang Inggirih nan mangalola tanah-tanah jajahan di ‘timur jauah’ (manuruik pandangan dari subarang sinan). Mako adolah angku Raffles ko nan manuka ‘guliang’ kan tanah jajahan Bangkaulu (bakeh ‘punyo’ Inggirih) jo pulau ‘masiak’ sarang panyamun nan banamo Tumasek (bakeh ‘punyo’ Bulando). Dek Bulando tantu badaso sangaik, batambah laweh pijakanno di tanah Andaleh sasudah mandapek Bangkaulu tu. Aa banalah arati pulau kaciak Tumasek tu katiko itu.

Bahaso kincia-kincia si Raffles labiah bajalan nampak diawak kabuktino sajo. Pulau ketektu dirubahno jadi palabuhan transit, tampek urang nan lalu lalang dari Eropah, dari India nan ka pai kadunia Timur, ka Cino, ka Japang atau bahkan nan ka taruih ka Amerika pantai baraik bagai, singgah maisi aia, manambah baka. Mako baransua-ransua ramilah bandar Singapura tu, bakataruihan sampai kini. Pulau kaciak, nan talatak diateh batu granit nan indak sabarapo suburtu, nan kini dihuni dek sakitar tigo juta manusia tu, nan untuak kaaia minum tigo juta umaik no tu musti mambali ka Johor di Samananjuang, sampai kini taruih dijago supayo tatap bakilek-kilek. Sampai kini nangko. Padohal kapa-kapa gadang manuruik ukuran maso kini alah indak saleso amek lalu di selat Malaka nan alah taraso sampik. Alah babarapo kali kapa tangki urang Japang paangkuik minyak dari tanah Arab tasangkuik di parairan dakek Pulau Tumasek tu, sainggo kini alah banyak nan mamuta lalu ka baruah, kasalatan pulau Jawa untuak bakelok di selat Lombok, sabab jauah labiah aman.

Singgah ka Singapura kini, salain mancaliak nagari ketek nan bakilek dek baminyak-minyaki jo minyak aia tu, indak ado bagai nan kadiparambiak lai doh. Ka manga awak di sinan. Nan kadibali sagalo maha jo ukuran pitih awak. Hotel nan samo nan panah ambo manompang lalok di taun 80an, nan seono katiko itu 60 dollar Singapura samalam, nan aratino katiko itu samo jo 28 dolar Amrik ( 1 : 2.10), nan aratino katiko itu samo jo 18000 rupiah (1 = 2.10 = 625) atau ciek dolar Singapura samo jo 300 rupiah, kini seono 160 pitih singapura, nan samo jo 800,000 pitih awak (Masya Allah). Untuak awak jo pitih rupiah sajokah nagaritu maha? Indak, jo pitih nan maa sajo, nagaritu kini alah taetong maha. Tapi urang abih datang juo. Ikolah pangaruah publisiti, pangaruah iklan, pangaruah bujuak rayu rang panggaleh. Ditambah karajo kareh pamarintah Singapura manyadioan kaamanan, katanangan, kataraturan.

Biapun maha untuak ukuran rato-rato, namun dek kagengsi-gengsian, dek pitih balabiah-labiah nan walaupun antah dima datangno, tiok taun konon ado 1,6 juta rakyaik Indonesia nan pai maambua-ambuaan pitihno kian.



Cubo awak tengok nagari awak Ranah Minang. Awak muloi jo macam-macam ‘kok’ .

Kok, dibuek tampek kapa balabuah jo sagalo fasilitas nan paralu di Taluak Bayua sainggo urang palauik kanti-kanti angku Patiah, nan balaia dari Barat nak pai ka Timur katuju singgah di Taluak Bayua.

Kok, dibuek tampek kapa tabang balabuah nan bakelas Internasional di Katapiang, sainggo paliang indak kapatabang nan kapai ka Australi dari arah Eropah, labiah dakek kok no singgah di Katapiang dari pado di Changi.

Kok, diansua sajak kini, sarupo urang Cino maansua sajak 30 – 40 taun nan lapeh di Singapura (nan labiah intensif bana), managakan tampek mambali balah untuak ukuran Internasional di Padang.

Kok, diansua sajak kini mampagadang jalan-jalan rayo sabalik nagari Sumatera Baraik atau Minagkabautu sainggo mampamudah akses kasagalo suduik disinan.

Kok, diansua sajak kini mambadaki tampek-tampek atau panorama nan sabanano alah tamusaua kasabalik dunia.

Kok diansua mampromosian pariwisata nagari Minangkabauko sacaro sunguah-sunguah. (Caliak pulo usaho Malaysia nan mampagalehan pariwisatano jo nagari ‘the true Asia’)

Kok, diansua sajak kini manyiapkan mental masyarakaik Minangkabau untuak bangkik supayo amuah bakarajo kareh indak pamaleh, amuah luruih indak pangicuah, amuah ramah indak panyandek, amuah baraja supayo santiang, amuah batanyo nak buliah tau, amuah manconto ka nan elok, amuah maningkekan iman jo taqwa supayo walaupun awak didatangi banyak urang (nanti) awak tatap urang nan mampu mamaliaro iman.

Kok, diajak anak nagari mamanfaaikan lahan nan ado di sabalik rumah satiok urang Minang nan ado di Ranah Minang, mananami jo tanaman nan ka mampunyoi nilai tambah.

Cukuik samantaro jo ‘kok-kok’ diatehtu. Ranah Minangko jaleh banyak labiah santiangno pado pulau Tumasek, tapilah ta sio-sio sajo, indak kunjuang ba’tangani’ . Kan indak kaparalu angku Raffles baru bana bagai awak untuak maansua karajo, managakan bangkalai di parumahan nan sabana data jo elokko, nan santiangno bukan dek baminyak-minyaki. Kan indak ka paralu pulo diundang urang Cino babaju sitin untuak mancaliak ‘paluang’ nan alah adoko.

Cuma kasialah ka diadokan ‘kok’ awak ko go ah. Lai kamungkin kok kadiadokan ka angku Basa nan di rumah bagonjoang di Padang tu.

RANG PANGGALEH

RANG PANGGALEH


(1)


Urang awak lah talongsong tamusaua jadi rang panggaleh. A sajo nan indak kadigaleh, sajak muloi barang mudo (sayua-mayua), bahan makanan, barang kalontoang, barang pacah-balah, kain-baju, taranak, pakakeh basi, ameh jo perak. Aa sajo. Baliau-baliau nan alah manspesialisasikan dirino di satu macam barang galeh biasono mandapek julukan ‘toke’. Mako mandanga awak ado nan alah jadi toke bareh, toke ameh, toke taranak. Tampek manggaleh bisa di toko, di kadai, di suduang-suduang, di loih bagaluang, di kaki limo. Manggalehko bisa manatap diciek pasa, bisa balega dari pakan ka pakan, bisa manggaleh babelok, samusin di nagari anu, samusin nan lain di nagari nan lain pulo.

Kini alah batambah juo macam galeh urang awak. Alah ado nan manggaleh oto, rumah, rial-estet, apartemen, minyak bumi, kayu balok. Bak kecek kanti nan biaso samo duduak juo di palantako, aa sajo nan ka amuah dibali urang, awak jua. Di Batawiko kaki limo lah ampia identik jo urang awak. Nan basorak-sorak ‘sayang anak, sayang anak, lima ribu saja, lima ribu saja’ jo takanan suaro nan indak kasalah lai. Baitu santiangno posisi rang awak, sampai-sampai kanti-kanti nan barasa dari Mandahiliang nan nak mancubo pulo paruntuangan di kaki limo acok maraso paralu kurusuih bahaso Minang agak saketek sampai bisa manyorakkan ‘sayang anak – sayang anak’ cako jo logaik Minang.

Di dakek ambo ‘basawah’ ado gang senggol, jalan ketek antaro bangunan tinggi, manuju ka ‘pasa lambuang’, tampek kami biaso makan siang. Panjang gangko labiah kurang saratuih meter, leba labiah saketek pado sameter. Tampaik nan sangaik strategisko, nan dilalui baratuih urang tiok tangah hari, tantu sajo lah barubah jadi pasa kaget bak kecek urang di Batawiko. Nan manggaleh di sapanjang jalanko sabagian gadang urang awak. Macam-macam pulolah nan digaleh urang di siko. Kauih kaki, pakaian jadi, kaset, VCD, alaik-alaik tukang, jam tangan, jam beker, radio-radio mini, pamenan anak-anak, sambuah macamno.

Ado surang anak mudo, sabanano cukuik gagah walau agak kuruih, tinggi, putiah, biasono batopi lakan, Cuma sajo basubang sabalah. Galeh urang mudo ko iyo sabana santiang, VCD juo tapi jo koleksi nan agak khusus, nan porno. Caro manjojoan barangko pun agak khas, dicaliakan sakileh, sambia awakno ‘cengengesan’. Panah ambo ariak, “Apo nan ang jua ko!”, dibantaino sajo tasengeang-sengeang. Nan pajako kurang jaleh diambo antah urang awak juo antah indak. Tapi kok urang awak bana sakalipun a nan kadisabuik. Ano urang panggaleh nan samo baparinsip, ‘a sajo nan kaamuah dibali urang awak jua’. Dan urang nan mambali tatap sajo pulo ado.

(2)

Parinsip manggaleh apo sajo nan ka amuah dibali urang tantu indaklah sapanuahno batua kalau ditiliak dari kanyataan nan bahaso urang Minang adolah urang Islam. Tantu paralu ado bateh hala jo haram. Kalau urang bisa manggaleh apo sajo, sabagai urang Minang tantu musti ado bateh (handakno). Manggaleh barang nan indak hala antah itu makanan jo minuman, atau barang-barang hiburan, atau barang nan awak tau barang asia maliang, barang curian dan sabangsono adolah barang galeh nan indak patuik manuruik agamo.

Baitu pulo manggaleh jo caro kicuah-mangicuah, tipu-manipu, bukanlah pulo caro manggaleh nan Islami. Nabi Muhammad SAW malarang kapado rang panggaleh tukang pinteh, urang nan manantian barang galeh sabalun tibo di pasa, sabab urang nan kamanjua barang nan ka digalehanko alun tau lai pasaran. Baitu juo nabi SAW malarang urang manutuik-nutuiki cacek barang nan ka digaleh.

Manggaleh tamasuak karajo amanah nan musti dikarajoan jo caro nan luruih, nan indak kamarugian urang samato-mato supayo awak dapek untuang gadang. Baiak nan manjua ataupun nan mambali harus samo-samo pueh. Sunah dalam bajua bali iko samo mambaco akaik (akad) jua bali. ‘Ambo bali yo’ kecek nan mambali. ‘Ambo jua’ kecek rang panggaleh. Maikrarkan akaik sarupo iko alah sangaik bana ilang kini. Katiko ambo sabuik sarupo itu wakatu mambali di pasa ateh Kiktinggi, lai dijawabno juo dek amai-amaitu tapi sambia tagalakno, sabab alah langka nan baitu kini.

Arati amanah tantu tamasuak usao manjago mutu barang nan digaleh, atau manjago arago supayo indak manimbuakan panyasalan dipihak si pambali nan maraso takicuah. Sakali wakatu ambo anak baranak baranti makan di Sicincin, di tampek ikan baka. Lamak makan kami dek karano masakanno (ikan kaluih babaka) iyo santiang. Dek karano lamak itu, duo ari kamudian, sabalun kami baliak ka rantau, singgah pulo kami sakali lai di sinan. Ampia sarupo itu juo nan kami makan, hanyo porsino nan ketek saketek pado nan kapatang. Katiko kamambaia agak heran ambo saketek sabab aragono untuak porsi nan bakurangko, malah naiak pado kapatang. Antah nan kapatangtu arago promosi, nan kini arago asli indak jaleh di ambo.


(3)


Nan sabana rang panggaleh biasono adolah urang nan pakarajo kareh, takun, panyaba, baretong jo pitih, pandai babaso basi untuak mampromosian barang galehno. Saraik lain nan indak kurang pulo paraluno adolah luruih, amanah. Sabab kadang-kadang rang panggalehko maambiak sajo dulu barang kagaleh di induak samang untuak kadijuakan, kudian baru dibayia katiko barang lah tajua. Kok indak luruih awak, nan katibo tantu indak amuah urang bapiutang lai.

Takun jo panyaba, yakin bahaso kaado urang nan kamambali. Sakali wakatu, ari alah barambang patang, ambo manampak urang manggaleh ayam nan alah badabiah sarato babului di pasa. Pabilo juolah urang kamambali ayam alah badabiahko sadangkan ari alah patang kecek ambo dalam ati. Tapi nan urang panggalehtu indak bagai gamang doh, tantu awakno alah tau bilo urang nan kamambali katibo. Lamo ambo paratian, kirono iyo, dibali urang juo ciek-ciek galehno tu sampai abih.

Pakarajo kareh, baretong jo pitih, atau kecekan agak imaik walau mungkin indak musti sampai sampilik tantu iyo paralu. Kalau indak dima galeh kabalabo. Patuik dijujuang galeh cako iyo dijujuang, patuik diangkek iyo diangkek, indak bisa main upah sajo kian kamari. Amuah-amuah biko bak cimeeh rang sumando ambo, ‘galeh awak kurisiak, maangkek baupahan pulo, pabilo kabalabo.’

Pandai mampromosian barang galeh. Caro urang kini maiklankan. Pangaruah iklan ko iyo sabana santiang, kok indak kaamuah urang baabih pitih untuak itu. Dianak-anak labiah capek takana KFC atau McD dari ayam pop Simpang Raya. Katiko ambo tanyoan kaanak ambo nama nan lamak ragu mareka, nan ciek mangecekan lama ayam pop, nan lain mangecekan lamak KFC. Katiko ambo kecekan ado nan jaleh balain yoitu bahaso ayam pop ko didabiah cako pagi, samantaro ayam KFC mungkin pakan nan lapeh, mungkin bulan nan lapeh agak taparangah mareka. Walaupun iko tantu musti agak paralu ditanyoan bana ka nyiak Jangkuang. Lai di lapau juo nyiak?


(4)

Jadi rang panggaleh paralu pulo sifaik sportif. Baa kaindak, di pasa-pasa barang galeh nan sarupo biasono takumpua di ciek-ciek tampek, nan manggaleh dagiang samo manggaleh dagiang, urang manggaleh ikan samo-samo urang manggaleh ikan, urang manggaleh kain samo-samo manggaleh kain, toko ameh baririk-ririk samo-samo toko ameh sarupo di jalan Kumidi di Bukiktinggi tu. Satiok
rang panggaleh punyo kiek masiang-masiang untuak mandapekan langganan nan kamambali. Jarang awak mandanga ado cakak antaro sasamo rang panggaleh nan badagang barang nan samo ditampek nan basabalah-sabalahantu. Acok kali malahan marekako tampak kompak. Indak ado cido mancido. Tantulah katabedo kok dalam sistim manggaleh buliah mangecekan, ‘jan babalanjo pulo disinan, disiko sajolah, nan di sinantu barangno buruak.’ Rasaki masiang-masiang dan insya Allah asa lai samo saba, samo pandai marayu pambali, masiang-masiang tatap pulo kasamo bajua bali.

Pakaro manggaleh sacaro labiah gadang, agakno paralu urang awak manconto ka Singapura. Kiek nan nampak diambo, nan partamu bana adolah caro malayani urang nan kamambali. Iko sabanano urang awak alah samo santiangno. Nan kaduo manjago mutu barang nan kadijua. Iko mungkin nan paralu agak dipeloki. Sajak saisuak jadi cimeeh di urang, ‘tabali jaitan Ampek Angkek, sabanta baru dipakai alah cabiak.’ (Jaan bangih pulo urang Ampek Angkek, itu carito dulu, kini alah banyak kamajuan. Dan ambopun urang Ampek Angkek.) Jadi aratino bana agak taliti awak andakno saketek dalam hal iko. Ado carito nan agak sadiah juo awak. Satiok kali etek Zul bakirim kalau kami pulang ka kampuang mintak tolong dibalian karupuak balado salalu pakai catatan, ‘tolong balian nan di Pondok di Padang, kalau indak itu jaan lai.’ Sabab walaupun kapelono kapelo Gaduik juo, ladono lado Padang Lua juo, nan di Pondoktu agak dipaliarono di tacitu mutuno. Nan katigo arago jua agak babanderol andakno saketek. Kalaupun kabalain, jaan sampai bedono jauah amek. Sakik ati awak katiko tau barang nan awak bali 500, kirono dibali kawan 300. Nan kaampek kabarasihan. Pasa iyo paralu juo barasiah. Sanang ati urang lalu lalang di pasa nan barasiah. Kalau pasano kumuah tantu mainda urang.

Kok pandailah urang awak di nagari awak mameloki saketek-saketek kaarah sarupo itu, gadang juo harapan awak nan bahaso ka rami juo Ranah Minang, paliang indak kajadi tampek urang mambali-balah. Katiko nagari-nagari alah iyo bana ba OTDA, samantaro SDA di nagari awak nan iyo agak kurang dibandiangan jo daerah sabalah, indaklah paralu awak cameh bana. Bialah nak barami-rami urang datang ka Bukiktinggi, atau ka Padang, atau kama sajo di Ranah Minang, di tampek urang pueh sasudah mambali, sambia mareka tacangang-cangang pulo mancaliak nagari nan indah banatu

Sakitu sajolah dulu.


******